Lufta në Ukrainë, tensionet në kufij dhe objektivat e rinj të NATO-s kanë futur rajonin në një cikël të ri modernizimi ushtarak. Garda e vjetër sovjetike po zëvendësohet me sisteme perëndimore; furnizuesit po diversifikohen (SHBA, Francë, Turqi), ndërsa Serbia po ndjek një portofol “hibrid” me elementë kinezë e rusë, por edhe avionë francezë. Më poshtë, tabloja e rrjedhshme e asaj që po ndodh – me faktet kryesore.

Ajri: “Rafale” bëhet gjuhë e përbashkët në Adriatik

Kroacia e ka mbyllur transformimin e forcës ajrore me një skadrilje 12 Rafale F3-R, duke mbyllur epokën e MiG-21 dhe duke hyrë në standardin 4.5-gjeneratë. Në anën tjetër të kufirit, Serbia ka firmosur për 12 Rafale dhe ka miratuar financimin përmes bankave franceze – një kthesë e madhe drejt standardeve perëndimore, edhe pse mban neutralitetin ushtarak.

Greqia po e çon avantazhin edhe më tej: 20 F-35A janë në proces (me dorëzime të para nga fundi i dekadës), ndërsa paketa detare plotësohet me fregatat FDI “Belharra”. Bullgaria ka hyrë në epokën e re me F-16 Block 70 (avioni i parë tashmë në vend), duke zëvendësuar MiG-29.

Mbrojtja ajrore & dronët: dy modele të qarta

Serbia ka vënë në shërbim FK-3 (HQ-22), një sistem kinez i mbrojtjes ajrore me rreze të mesme, ndërkohë që mban Pantsir-S1 rus dhe dronë CH-92A – një miks Lindje-Perëndim që rrit aftësitë, por e bën logjistikën dhe ndërveprueshmërinë më komplekse.

Në anën tjetër, vendet e NATO-s në rajon po standardizohen me teknologji perëndimore: Kosova ka marrë Bayraktar TB2 dhe është miratuar për Javelin; Shqipëria vuri në shërbim 3 Dronë Bajraktar TB2 dhe rihapi bazën ajrore të Kuçovës si nyje NATO – duke rritur ndjeshëm zbulimin, patrullimin dhe stërvitjet e përbashkëta.

Toka & deti: mobilitet, patrullim dhe prani

Maqedonia e Veriut po forcon manovrën tokësore me JLTV dhe Stryker, duke rritur mbrojtjen e njësive dhe shpejtësinë e dislokimit. Mali i Zi ka porositur 2 anije patrullimi OPV 60 m, duke përforcuar kontrollin e hapësirës detare në Adriatik dhe rolin në misione të BE-së/NATO-s.

Aleancat dhe orientimi gjeopolitik

Shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor janë të integruara në NATO dhe po çojnë buxhetet drejt dhe mbi 2% të PBB-së, me objektiva të rinj shumëvjeçarë. Kjo nxit ndërveprueshmëri (municione, trajnime, C2, mirëmbajtje) dhe e afron logjistikën rajonale. Serbia mbetet “përjashtimi hibrid”: avionë francezë për ajrin, por rrjet kinez/rus për PVO – një balancim që jep fleksibilitet politik, por edhe kosto e rreziqe teknike.

Çfarë do të shohim në 12–24 muajt e ardhshëm?

• Greqia: konkretizim i paketës F-35 dhe hyrje në shërbim e fregatave FDI;

• Serbia: operacionalizimi i programit Rafale në një arkitekturë ku bashkëjetojnë FK-3/Pantsir;

• Bullgaria: ritëm dorëzimesh F-16 deri në mes të dekadës;

• Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi: konsolidim trajnimesh dhe mirëmbajtjeje për TB2/Javelin/JLTV/OPV, me fokus në komandë-kontroll dhe misione të përbashkëta.

Burime kryesore (të përzgjedhura)

• Deklarata e Samitit të Hagës dhe objektivat e rinj të NATO-s për financimin e mbrojtjes. NATO+1

• Dassault Aviation – hyrja në shërbim/dorëzimet e Rafale për Kroacinë. Dassault Aviation

• AFP (përmes Serbian Monitor) – huaja e miratuar nga bankat franceze për 12 Rafale të Serbisë. Serbian Monitor

• AP News – Greqia nënshkruan për 20 F-35A; dorëzimet e para nga 2028. AP News

• Lockheed Martin – Bullgaria pret F-16 Block 70 të parë; 16 njësi të porositura. Media – Lockheed Martin

• DSCA – miratimi për Javelin për Kosovën (numri i raketave dhe CLU-ve). U.S. Department of Defense

• NATO – rihapja e bazës së Kuçovës dhe roli i saj në rrjetin ajror të Aleancës. NATO

• Kership – kontrata për 2 OPV 60 m për Malin e Zi; nisja e ndërtimit. KershipMarineLink