Hartë e një botimi të vitit 1952 të revistës Time me synimin që të ilustrojë kërcënimin mbi përhapjen e ndikimit Sovjetik në të gjithë Evropën.

Harta u ideua nga R.M. Chapin Jr, një hartograf amerikan i cili ishte shumë i kërkuar gjatë Luftës së Ftohtë për ekspertizën e tij. Harta u botua ndërsa Blloku Lindor komunist po forcohej dhe Tmerri i Kuq (i dytë) po ngrihej në Amerikë. Harta si këto që përshkruanin rrezikun mbi përhapjen e shpejtë të komunizmit jo vetëm në Evropë por në të gjithë botën. Këto botimet ishin të zakonshme në Amerikën për pjesën më të madhe të viteve 1950. Artikulli që ilustronte kjo hartë shkruante se si “Bashkimi Sovjetik ka ngatërruar fqinjët e tij në një shkallë të pakrahasueshme me asnjë pushtues në histori”.

Me thënë të drejtën autori ia ka arritur qëllimit, pasi është një ide gati gjeniale që ai ka dalë nga linjat konvencionale që realizohen hartat në përgjithësi, dhe ndoshta është kjo ajo që e bën kaq interesante.

Tituj si “Evropa sipas Moskës” nuk janë thjesht metafora – janë pasqyrë e ambicieve politike dhe strategjive që vazhdojnë edhe sot. Sidoqoftë, ndërsa zgjati Kriza e Luftës së Ftohtë, “projekti evropian” rus merr sot forma më hibride dhe më të sofistikuara.

Shpikja e narrativës historike

Që nga shekulli i 19-të, pushtimet, traktatet, sistemet e aleancave dhe ideologjitë kanë formësuar mënyrën si Rusia percepton dhe ndërvepron me Evropën. Për Moskën, kontinentin perëndimor nuk është thjesht fqinj – ai është edhe model, kërcënim dhe objektiv fuqie.

Në vitet moderne, kjo mënyrë mendimi u manifestua përmes:

• Zgjerimeve të NATO-s dhe BE-së që Rusia i shihte si “kërcënime strategjike”

• Luftës së informacioneve, propagandës dhe operacioneve hibride për të ndikuar zgjedhje dhe opinion publik në vende evropiane

• Interferencave të fshehta – nga sabotazhet në infrastrukturë deri te sulmet kibernetike që synojnë destabilizimin

Nga bombat e Ukrainës te “rrugët e hijeve”

Në 2022, pushtimi i Ukrainës shënoi një pikë kthese: Rusia nuk u përqendrua vetëm në luftë konvencionale, por në mënyrë të paralajmëruar “operacione hibridë”. Dronë, sabotazhe, ndërhyrje kibernetike, manipulim të tregjeve energjetike – gjithçka për të zënë Evropën në befasi.

Në vitin 2025, liderët e BE-së po deklarojnë se Rusia ka nisur një “luftë gri” kundër Evropës, me shkelje të hapësirës ajrore, sulme ndaj infrastrukturës dhe përpjekje për trysni psikologjike.

Në të njëjtën kohë, Rusia vijon të përfitojë nga kërkesa për gaz natyror – duke e përdorur energjinë si armëçantë diplomatik në negociatat me shtetet evropiane.

Retorika “Evropa e parë nga Moska” – sot dhe nesër

Kur flitet se “Evropa duhet të kuptohet nga Moska”, kjo nuk nënkupton vetëm propagandë. Është thirrje për rimendim strategjik: çfarë vendi ka Rusia midis Perëndimit dhe Lindjes? Dhe si do të veprojë kur Evropa refuzon të përhapë ndikimin rus?

Në kohën që disa vende evropiane vazhdojnë blerjet e gazit rus dhe ndërtojnë ura tregtare, ndalimi i ndikimeve të fshehta bëhet gjithnjë e më i vështirë. Kjo mënyrë e vepruar sjell kontradikta: Evropa financon masë prej politikave të Rusisë ndërsa ushtrohet kundër saj në fushat politike dhe sigurie.

Si e ndjejmë këtë në Ballkan & rajon?

Për vendet e Ballkanit, perspektiva ruse mbi Evropën ka karakteristika të veçanta:

• Retorika “anti-perëndimore” gjen resonancë në disinformacionin lokal

• Presion mbi vendet që bëjnë përpjekje të afrimit me BE dhe NATO

• Mundësia që Rusia të përdorë krizë energjetike ose konfliktesh astresh për të destabilizuar projekte integrimi

Prandaj, kur dikush zbret titullin “Evropa e parë nga Moska”, nuk është vetëm frazë politike – është paralajmërim që Evropa duhet të forcojë mbrojtjet dhe të ketë strategji të qëndrueshme për të mos u bërë skenë nën ndikim rus.