Kur mendojmë për genocidet dhe krimet më të mëdha në historinë e njerëzimit, zakonisht na shkon mendja te Adolf Hitleri dhe Joseph Stalini. Por shekujt më parë, një tjetër figurë e errët kishte lënë pas një gjurmë gjaku të pakrahasueshme: Genghis Khan.

Sipas historianëve, ushtritë mongole të drejtuara prej tij shkaktuan vdekjen e rreth 40 milionë njerëzve – një shifër e frikshme, e tejkaluar vetëm nga vdekjet totale të Luftës së Dytë Botërore. Dhe ky masakër ndodhi në një kohë kur popullsia botërore ishte shumë më e vogël se në shek. XX.

Shkatërrimi në shkallë biblike

Burimet e lashta përshkruajnë pushtimet mongole si një apokalips mbi Tokë. Historiani iranian Rashid al-Din (1247–1318) shkruante se vetëm në qytetin e Merv u vranë mbi 700,000 njerëz, ndërsa në Nishapur u therën më shumë se 1,000,000.

Në Persi, pasojat ishin katastrofike: popullsia ra nga rreth 2,5 milionë në vetëm 250,000 për shkak të masakrave dhe urisë që pasoi.
Edhe në Europë, pasojat ishin po aq shkatërruese – rreth gjysma e popullsisë së Kievit Rus (Ukraina e sotme) u zhduk gjatë pushtimit mongol.

Krahasimi me diktatorët e shekullit XX

• Adolf Hitleri (1933–1945) është përgjegjës për vdekjen e mbi 17 milionë njerëzve, përfshirë 6 milion hebrenj në Holokaust, miliona civilë polakë, sovjetikë dhe grupe të tjera etnike. Lufta e Dytë Botërore, që u ndez nga agresioni i tij, shkaktoi gjithsej mbi 70–85 milionë viktima (rreth 3-4% e popullsisë botërore të kohës).

• Joseph Stalini (1924–1953) mban përgjegjësi për mbi 20 milionë vdekje, përfshirë ekzekutimet politike, kampet e punës (Gulag), dhe urinë e organizuar si ajo e Holodomorit në Ukrainë.

Pra, të dy diktatorët së bashku – edhe pse shkatërruan kontinente të tëra – nuk arrijnë shifrën makabre të vetme të Genghis Khan.

Një “tsunami” demografik

Ndikimi i pushtimeve mongole ishte aq masiv, sa historianët e përshkruajnë si një “cunam demografik”. Në fillim të shek. XIII, popullsia botërore llogaritej rreth 400 milionë banorë. Vrasja e 40 milionëve do të thoshte zhdukja e rreth 10% të njerëzimit – një shifër e paimagjinueshme.

Ndërsa Hitleri dhe Stalini shkatërruan epokat moderne me miliona viktima, Genghis Khan dhe pasardhësit e tij arritën të bënin të njëjtën gjë në një botë shumë më të vogël, duke ndryshuar përgjithmonë gjeografinë, etnitë dhe historinë e rajoneve të mëdha të Azisë dhe Evropës Lindore.