Origjina e termit “nazist” – nga zhargon për fshatarë të ngathët, te sinonim i regjimit të Hitlerit

Sot fjala “nazist” është e lidhur ngushtë me regjimin e Adolf Hitlerit dhe Partinë Nacional Socialiste të Gjermanisë. Por origjina e këtij termi është shumë më ironike dhe më pak e planifikuar sesa duket.

Në fillim të shekullit XX, në gjuhën gjermane “Nazi” përdorej si një nofkë nënçmuese për fshatarët e ngathët, kokëfortë dhe të prapambetur. Ishte një zhargon popullor, pak a shumë i ngjashëm me mënyrën se si në shqip përdorim fjalë të tipit “budalla” ose “katundar” për të përqeshur dikë. Kjo fjalë nuk kishte fillimisht asnjë lidhje me politikën.

Nga ana gjuhësore, termi “Nazi” u formua si një shkurtim tallës, në analogji me fjalën “Sozi”, që ishte një formë e shkurtuar për Sozialdemokrat (anëtar i Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë). Pra, në vend të emrit zyrtar Nationalsozialist (Nacional-Socialist), kundërshtarët e Hitlerit filluan t’i quanin me përçmim “Nazis”.

Çfarë emri përdornin vetë anëtarët e partisë?

Vetë anëtarët e Partisë Nacional-Socialiste nuk e quanin veten “nazistë”. Ata preferonin termat Nationalsozialisten ose, më së shumti, Parteigenosse (“shok partie”), një term që përdorej shpesh në dokumentet dhe komunikimet zyrtare të partisë. Për gratë anëtare përdorej forma femërore Parteigenossin.

Kjo është një pikë interesante: ndonëse ideologjia naziste ishte e mbushur me racizëm dhe urrejtje, përdorimi i gjuhës nuk reflektonte domosdoshmërisht seksizëm në format e saj gramatikore – një kontrast i fortë me praktikat mizore të vetë regjimit.

Si u përhap termi “nazist”?

Pas vitit 1933, kur Hitleri mori pushtetin, përdorimi i termit “nazist” në Gjermani filloi të rrallohej, sepse ishte fjalë tallëse dhe fyese. Megjithatë, antinazistët austriakë e përdorën shpesh për t’i përqeshur anëtarët e partisë së Hitlerit, duke e përhapur edhe më tej në opinionin publik.

Termi u bë veçanërisht i përhapur nga mërgimtarët gjermanë dhe austriakë në vende të tjera, si dhe nga mediat e huaja që e përdorën për të dalluar regjimin e Hitlerit nga Gjermania si komb. Shprehje si “Gjermania naziste” ose “regjimi nazist” u konsoliduan pikërisht gjatë viteve të luftës, dhe më pas mbetën sinonim i periudhës së Hitlerit në historiografinë moderne.

Pse ka rëndësi kjo histori?

Origjina e termit “nazist” tregon se gjuha shpesh nuk është thjesht një pasqyrë e realitetit, por edhe një armë politike. Një fjalë që nisi si tallje ndaj “katundarëve të ngathët” përfundoi duke hyrë në histori si emri i një prej regjimeve më gjakatarë të shekullit XX.

Kjo histori është gjithashtu një kujtesë se etiketat politike shpesh lindin nga kundërshtarët dhe jo nga vetë aktorët, dhe se përdorimi i tyre i vazhdueshëm mund të formësojë mënyrën si kujtohen periudha të tëra historike.