Novi Sadi, zemra e Vojvodinës, prej ditësh është kthyer në një skenë ku thirrjet e protestuesve përplasen me tingujt e sirenave policore. Nëpër sheshe, pankartat që fillimisht mbanin parulla kundër qeverisë së Vučićit, tani mbartin një mesazh më të guximshëm: “Autonomi, tani!”.

Qindra studentë, aktivistë dhe qytetarë të thjeshtë kanë dalë rrugëve duke akuzuar Beogradin për shpërfillje, për centralizim të skajshëm dhe për një zhvillim ekonomik që e lë Vojvodinën pas, pavarësisht potencialit të saj bujqësor dhe kulturor. Në sytë e tyre, mungesa e lirisë së vërtetë politike është po aq shqetësuese sa kriza ekonomike që po rëndon mbi Serbinë.

Policia ka reaguar me prani të shtuar, ndërsa zyrtarët qeveritarë flasin për “tentativa të rrezikshme separatiste”. Por protestuesit nuk i tremben etiketave: disa kërkojnë rikthimin e autonomisë së gjerë që Vojvodina gëzonte në vitet ’70 brenda Jugosllavisë, ndërsa të tjerë shkojnë më tej – duke përshpëritur për pavarësi të plotë. Në rrugët e Novi Sadit, kjo fjalë ende tingëllon si tabu, por thirrjet e turmës tregojnë se është një ide që nuk mund të fshihet më poshtë qilimit.

Atmosfera e kujton Serbinë e viteve ’90, kur pakënaqësia dhe shtypja e autonomisë në Kosovë ndezën një zinxhir që përfundoi me shpalljen e pavarësisë. Sot, Beogradi gjendet sërish përballë një krahinë që nuk ndjehet pjesë e plotë e shtetit. Dhe dilema është e njëjtë: a mund të mbahet bashkë Serbia pa sakrifikuar autonominë e saj të brendshme?

Në retrospektivë, Vojvodina nuk është një krahinë e zakonshme. Historia e saj është shënuar nga ngritje e rënie të autonomisë, që nga revolucioni i vitit 1848 kundër Habsburgëve, tek statusi i veçantë në Jugosllavinë socialiste, e deri te shuarja e asaj autonomie nga Millosheviçi në vitin 1990. Për shumë protestues të rinj, kjo nuk është vetëm histori – është kujtesë kolektive që po kërkon të rilindë.

“Ne nuk duam të jemi provincë e harruar,” thotë një i ri në shesh, me flamurin e Vojvodinës në dorë. “Kemi të drejtë të vendosim për veten tonë. Serbia nuk është më ajo që ishte, pse duhet të mbetemi peng i saj?”

Qeveria në Beograd i sheh këto zëra si kërcënim për integritetin e vendit, duke kujtuar precedentët e rrezikshëm të Kosovës. Por ndërsa autoritetet flasin për unitet, në terren po shpaloset një realitet krejt tjetër: një krahinë që ndjehet e lënë pas dore, e cila po mëson të përdorë historinë si armë politike.

Për momentin, Vojvodina është ende brenda kufijve të Serbisë, por fryma në rrugët e Novi Sadit e bën të qartë: protestat nuk janë thjesht për çmime, punësim apo pakënaqësi ndaj qeverisë. Ato janë një test i madh – ndoshta më i madh që Serbia ka parë prej vitesh – mbi pyetjen që askush nuk do ta bëjë me zë të lartë: a po lind një lëvizje për pavarësi?

Vojvodina është një tokë që historikisht ka lëvizur mes perandorish, shtetesh dhe autonomish. Sot ajo po zgjohet, duke kërkuar më shumë sesa lëmosha politike. Dhe pyetja që mbetet pezull është e qartë: a do të jetë Vojvodina “Kosova e re” për Serbinë, apo Beogradi do të mësojë nga e shkuara përpara se historia të përsëritet?